هوش مصنوعی و خلاقیت دو مفهومی هستند که در دهه اخیر بیش از پیش در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و پرسش‌های عمیقی درباره آینده هنر، نوآوری و نقش انسان در فرآیند خلق آثار به وجود آورده‌اند. زمانی تصور می‌شد که خلاقیت صرفاً قلمرو ذهن انسان است، اما امروز ابزارهای هوش مصنوعی مانند DALL-E، Midjourney و Stable Diffusion تصاویری خلق می‌کنند که گاه از تخیل انسانی پیشی می‌گیرند. آیا هوش مصنوعی رقیبی برای خلاقیت انسانی است یا ابزاری که می‌تواند آن را تقویت کند؟

هوش مصنوعی چگونه خلاقیت را بازتعریف می‌کند؟

هوش مصنوعی و خلاقیت در نقطه‌ای به هم می‌رسند که فناوری توانایی خلق محتوای بدیع را پیدا می‌کند. هوش مصنوعی مولد، که زیرمجموعه‌ای از این فناوری است، می‌تواند تصاویر، موسیقی، متن و حتی فیلم‌هایی تولید کند که ظاهراً خلاقانه و نوآورانه هستند. برای مثال، وقتی به هوش مصنوعی می‌گویید «یک نقاشی به سبک ون‌گوگ از یک شهر مدرن» خلق کند، این فناوری نه‌تنها تصویر را می‌سازد، بلکه عناصر بصری را به‌گونه‌ای ترکیب می‌کند که گویی یک هنرمند واقعی پشت آن است. اما این فرآیند واقعاً خلاقیت است یا صرفاً تقلیدی پیچیده از الگوهای آموخته‌شده؟

هوش مصنوعی با تحلیل حجم عظیمی از داده‌های بصری و متنی، الگوها و سبک‌های مختلف را یاد می‌گیرد. این یادگیری به آن اجازه می‌دهد تا آثار جدیدی تولید کند که با ورودی‌های کاربر هم‌خوانی داشته باشد. برخلاف انسان که خلاقیتش از احساسات، تجربیات و شهود سرچشمه می‌گیرد، خلاقیت هوش مصنوعی مبتنی بر داده و الگوریتم است (مطالعه بیشتر: یادگیری ماشینی). با این‌ حال، این محدودیت مانع از آن نشده که هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف، از هنر و سرگرمی گرفته تا تبلیغات و پزشکی، به ابزاری قدرتمند برای خلق آثار بدیع تبدیل شود.

کاربردهای هوش مصنوعی در تقویت خلاقیت

هوش مصنوعی و خلاقیت در کنار هم فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای نوآوری ایجاد کرده‌اند. در صنعت سرگرمی، این فناوری به خلق محیط‌ها و شخصیت‌های پیچیده برای فیلم‌ها و بازی‌های ویدیویی کمک کرده است. برای نمونه، فیلم کوتاه «The Frost» که تماماً با تصاویر تولیدشده توسط DALL-E 2 ساخته شد، نشان داد که هوش مصنوعی می‌تواند داستان‌سرایی بصری را به سطح جدیدی برساند. این ابزارها به فیلم‌سازان اجازه می‌دهند بدون نیاز به منابع عظیم، ایده‌های خود را به‌سرعت تجسم کنند.

در حوزه تبلیغات، هوش مصنوعی به شرکت‌ها امکان می‌دهد تصاویر حرفه‌ای و خلاقانه برای کمپین‌های بازاریابی تولید کنند. مجله Cosmopolitan در سال ۲۰۲۲ جلدی منتشر کرد که کاملاً توسط هوش مصنوعی طراحی شده بود، نمونه‌ای از این که چگونه هوش مصنوعی و خلاقیت می‌توانند در کنار هم محتوای بصری تأثیرگذاری خلق کنند. این فناوری به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا با هزینه کمتر و سرعت بیشتر، ایده‌های نوآورانه را به بازار عرضه کنند.

حتی در پزشکی، هوش مصنوعی با تولید تصاویر رادیولوژی پیشرفته‌تر، به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص‌های دقیق‌تری داشته باشند. این کاربردها نشان می‌دهند که هوش مصنوعی نه‌تنها خلاقیت را در هنر، بلکه در علوم و صنایع دیگر نیز تقویت می‌کند.

بیشتر بخوانید:

نقش هوش مصنوعی در پزشکی و تشخیص سرطان

هوش مصنوعی در پزشکی؛ درمان نابینایی

تشخیص بیماری با هوش مصنوعی

نقش هوش مصنوعی به‌عنوان دستیار خلاق

برخلاف نگرانی‌هایی که درباره جایگزینی هنرمندان توسط هوش مصنوعی وجود دارد، بسیاری معتقدند که این فناوری بیشتر به‌عنوان یک دستیار خلاق عمل می‌کند تا یک رقیب. هوش مصنوعی می‌تواند ایده‌های اولیه را به‌سرعت به تصویر بکشد، سبک‌های مختلف را آزمایش کند و به هنرمندان کمک کند تا از بن‌بست‌های خلاقانه خارج شوند. برای مثال، یک طراح گرافیک می‌تواند از Midjourney برای تولید چندین نسخه اولیه از یک پوستر استفاده کند و سپس با خلاقیت خود آن‌ها را اصلاح و نهایی کند.

اتحادیه‌های حرفه‌ای مانند SAG-AFTRA (اتحادیه بازیگران و هنرمندان رادیو و تلویزیون آمریکا) نیز بر این باورند که هوش مصنوعی باید در خدمت خلاقیت انسانی باشد. این اتحادیه با شرکت‌هایی همکاری کرده که ابزارهای هوش مصنوعی را با رعایت اصول اخلاقی توسعه می‌دهند، مانند ابزارهایی که به بازیگران اجازه می‌دهند نسخه‌های دیجیتالی خود را با کنترل کامل و دریافت دستمزد عادلانه ایجاد کنند. این رویکرد نشان می‌دهد که هوش مصنوعی و خلاقیت می‌توانند در یک رابطه هم‌افزا قرار گیرند، به‌شرطی که سیاست‌های مناسب برای حمایت از هنرمندان وضع شود.

چالش‌های هوش مصنوعی در حوزه خلاقیت

با وجود تمام پتانسیل‌های هوش مصنوعی و خلاقیت، این فناوری چالش‌هایی نیز به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل، کیفیت و اصالت آثار تولیدشده است. گاهی اوقات هوش مصنوعی در خلق جزئیات دقیق، مانند چهره‌های انسانی یا دست‌ها، دچار خطا می‌شود و تصاویری تولید می‌کند که غیرطبیعی به نظر می‌رسند. این مشکل ناشی از وابستگی هوش مصنوعی به داده‌های آموزشی است که ممکن است کامل یا متنوع نباشند. (مطالعه بیشتر: توهم هوش مصنوعی)

مسائل اخلاقی و حقوقی نیز بخش مهمی از این چالش‌ها هستند. هوش مصنوعی برای آموزش به داده‌هایی نیاز دارد که گاه بدون اجازه از آثار هنرمندان جمع‌آوری می‌شوند. در سال ۲۰۲۳، گروهی از هنرمندان علیه شرکت‌هایی مانند Stability AI و Midjourney شکایت کردند، زیرا معتقد بودند آثارشان بدون رضایت برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی استفاده شده است. علاوه بر این، مالکیت آثار تولیدشده توسط هوش مصنوعی همچنان موضوعی بحث‌برانگیز است. وقتی یک اثر هوش مصنوعی در مسابقه هنری برنده می‌شود، آیا این اثر متعلق به کاربر، توسعه‌دهنده ابزار یا خود هوش مصنوعی است؟

یکی دیگر از نگرانی‌ها، گسترش دیپ‌فیک‌ها و اطلاعات نادرست است. هوش مصنوعی می‌تواند تصاویری خلق کند که به‌قدری واقعی هستند که تشخیص آن‌ها از واقعیت دشوار است. در سال ۲۰۲۳، تصاویر جعلی از یک رویداد سیاسی جنجالی توسط Midjourney تولید شد و به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی پخش شد، که نشان‌دهنده خطر سوءاستفاده از این فناوری است.

آینده هوش مصنوعی و خلاقیت

آیا هوش مصنوعی روزی خلاقیت انسانی را پشت سر خواهد گذاشت؟ پاسخ احتمالاً خیر است. خلاقیت انسانی از احساسات، تجربیات شخصی و نگاهی منحصربه‌فرد به جهان سرچشمه می‌گیرد، چیزهایی که هوش مصنوعی نمی‌تواند کاملاً بازتولید کند. همان‌طور که کوین کلی، نویسنده و هنرمند، اشاره کرده، بسیاری از آثار خلاقانه انسانی را نمی‌توان با کلمات توصیف کرد و این محدودیت زبانی مانع از آن می‌شود که هوش مصنوعی به‌طور کامل جایگزین هنرمندان شود.

با این‌ حال، آینده هوش مصنوعی و خلاقیت روشن است. این فناوری به‌عنوان ابزاری قدرتمند به هنرمندان، طراحان و حتی دانشمندان کمک خواهد کرد تا ایده‌های خود را سریع‌تر و با کیفیت بالاتری به واقعیت تبدیل کنند. اما این آینده نیازمند سیاست‌گذاری‌های دقیق است. قوانینی مانند قانون پیشنهادی NO FAKES در آمریکا، که استفاده غیرمجاز از صدای و تصویر افراد را ممنوع می‌کند، نمونه‌ای از تلاش برای حفظ حقوق خلاقان در عصر هوش مصنوعی است.

هوش مصنوعی و خلاقیت در مسیری همگرا قرار گرفته‌اند که می‌تواند آینده نوآوری را دگرگون کند. از خلق آثار هنری و محتوای تبلیغاتی گرفته تا بهبود تصاویر پزشکی، هوش مصنوعی به ابزاری بی‌نظیر برای تقویت خلاقیت تبدیل شده است. بااین‌حال، چالش‌هایی مانند مسائل حقوقی، کیفیت آثار و خطر دیپ‌فیک‌ها نیازمند توجه جدی هستند. با سیاست‌گذاری مناسب و همکاری بین فناوری و هنرمندان، هوش مصنوعی می‌تواند به‌جای رقابت با خلاقیت انسانی، به‌عنوان شریکی قدرتمند در خدمت آن عمل کند. آینده‌ای که در آن هوش مصنوعی و خلاقیت دست در دست هم پیش می‌روند، نه‌تنها ممکن، بلکه الهام‌بخش است.

منبع: Weforum